Закон Рэспублікі Беларусь аб правах дзіцяці

Найважнейшая палітычная, сацыяльная і эканамічная задача Рэспублікі Беларусь - усебаковая гарантаваная абарона дзяржавай і грамадствам дзяцінства, сям'і і мацярынства цяперашняга і будучых пакаленняў.

Гэты Закон грунтуецца на Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь, Канвенцыі Арганізацыі Аб'яднаных Нацый аб правах дзіцяці 1989 года, вызначае прававы статус дзіцяці як самастойнага суб'екта і накіраваны на забеспячэнне яго фізічнага, маральнага і духоўнага здароўя, фарміраванне нацыянальнай самасвядомасці на аснове агульначалавечых каштоўнасцей сусветнай цывілізацыі. Асаблівы клопат і сацыяльная абарона гарантуюцца дзецям з асаблівасцямі псіхафізічнага развіцця, а таксама дзецям, якія часова або пастаянна пазбаўлены свайго сямейнага асяроддзя або якія апынуліся ў іншых неспрыяльных умовах і экстрэмальных сітуацыях.

Кіраўнік I. Агульнае становішча

Кіраўнік 1. Агульныя палажэнні Тэкст арыгінала Адаптаваны варыянт

Артыкул 1. Прававая аснова рэгулявання правоў дзіцяці

Прававую аснову рэгулявання правоў дзіцяці ў Рэспубліцы Беларусь складаюць Канстытуцыя Рэспублікі Беларусь, міжнародныя дагаворы Рэспублікі Беларусь, гэты Закон і іншыя акты заканадаўства Рэспублікі Беларусь, якія датычацца правоў і інтарэсаў дзіцяці.

Для мэт гэтага Закона пад дзіцем разумеецца фізічная асоба да дасягнення ім узросту васямнаццаці гадоў (паўналецця), калі па законе яна раней не набыла грамадзянскую дзеяздольнасць у поўным аб'ёме.

Прававое рэгуляванне правоў і абавязкаў дзіцяці ажыццяўляецца з улікам узросту дзіцяці. Галоўным законам краіны з'яўляецца Канстытуцыя, а галоўным Законам аб дзецях - гэты Закон "Аб правах дзіцяці". Усе правы і абавязкі дзяцей запісаны ў гэтым Законе і іншых законах нашай Рэспублікі Беларусь.

Дзіцем лічыцца чалавек да таго часу, пакуль яму не споўніцца 18 гадоў.

Артыкул 2. Сфера прымянення гэтага Закона

Гэты Закон вызначае прынцыпы дзяржаўнай палітыкі ў адносінах да дзіцяці, яго прававы статус, абавязкі юрыдычных і фізічных асоб па абароне дзяцінства. У гэтым Законе гаворыцца, якія правы ёсць у дзяцей і як дзяржава, дзяржаўныя работнікі і ўвогуле ўсе людзі павінны абараняць гэтыя правы.

Артыкул 3. Органы, якія забяспечваюць абарону правоў і інтарэсаў дзіцяці.

Каардынацыя дзейнасці дзяржаўных і недзяржаўных арганізацый па рэалізацыі гэтага Закона

Правы дзіцяці і іх абарона забяспечваюцца мясцовымі выканаўчымі і распарадчымі органамі, пракуратурай і судом, якія ў сваёй дзейнасці кіруюцца прыярытэтам абароны інтарэсаў дзяцей.

Дзяржаўныя органы падтрымліваюць дзейнасць грамадскіх аб'яднанняў і іншых некамерцыйных арганізацый, якія садзейнічаюць абароне і рэалізацыі правоў і інтарэсаў дзіцяці.

Каардынацыя дзейнасці дзяржаўных і недзяржаўных арганізацый па рэалізацыі гэтага Закона ажыццяўляецца Міністэрствам адукацыі Рэспублікі Беларусь. Ад імя дзяржавы правы дзяцей павінны абараняць работнікі спецыяльных аддзелаў аховы дзяцінства выканкамаў, пракуроры і суддзі. Калі ў судзе або пры абмеркаванні важных пытанняў у дзяржаўных арганізацыях узнікае спрэчка, чые інтарэсы важнейшыя: дзяржавы, дарослых або дзяцей, то рашэнне павінна быць на карысць дзяцей.

Артыкул 4. Права на жыццё

Кожнае дзіця мае неад'емнае права на жыццё.

Дзяржава абараняе жыццё дзіцяці ад любых супрацьпраўных замахаў.

Прымяненне смяротнага пакарання і пажыццёвага зняволення ў адносінах да асоб, якія ўчынілі злачынствы ва ўзросце да васемнаццаці гадоў, не дапускаецца. Кожнае дзіця мае права жыць, а дзяржава абараняе гэтае права. Дзіцяці нельга караць смерцю або пасадзіць у турму на ўсё жыццё, нават калі ён здзейсніў страшнае злачынства.

Артыкул 5. Права на ахову і ўмацаванне здароўя

Кожнае дзіця мае неад'емнае права на ахову і ўмацаванне здароўя.

Дзяржава стварае належныя ўмовы маці па ахове яе здароўя ў дародавы і пасляродавы перыяды, забяспечвае здаровае развіццё дзіцяці, прадастаўляе дзецям бясплатную медыцынскую дапамогу, якая прадугледжвае медыцынскую дыягностыку, лячэбна-прафілактычную дапамогу, рэабілітацыю і санаторна-курортнае лячэнне. Дзеці забяспечваюцца лекамі і медыкаментознымі сродкамі па рэцэптах урачоў, якія лечаць, бясплатна ў парадку, прадугледжаным заканадаўствам Рэспублікі Беларусь. Дзяржава павінна клапаціцца аб здароўі дзіцяці і жанчыны, якая чакае дзіця. Урачы сочаць, каб дзеці не захварэлі, а калі гэта здарыцца, то іх бясплатна лечаць.

Артыкул 6. Раўнапраўе дзяцей

Усе дзеці маюць роўныя правы незалежна ад паходжання, расавай, нацыянальнай і грамадзянскай прыналежнасці, сацыяльнага і маёмаснага становішча, полу, мовы, адукацыі, адносін да рэлігіі, месца жыхарства, стану здароўя і іншых абставін, якія тычацца дзіцяці і яго бацькоў. Роўнай і ўсебаковай абаронай дзяржавы карыстаюцца дзеці, народжаныя ў шлюбе і па-за шлюбам. Калі дзеці нараджаюцца, яны атрымліваюць роўныя правы, незалежна ад таго

• у якой краіне ці сям'і яны нарадзіліся і жывуць;

• які ў іх колер скуры ці якая нацыянальнасць;

• хлопчык гэта ці дзяўчынка;

• якое ў іх здароўе;

• на якой мове размаўляюць;

• якую адукацыю потым атрымаюць;

• замужам маці дзіцяці ці не.

І ўвогуле, чым бы дзеці не адрозніваліся адзін ад аднаго, перад законам яны ўсё роўныя і маюць аднолькавыя правы на абарону.

Артыкул 7. Права на грамадзянства

Кожнае дзіця мае права на грамадзянства. Падставы і парадак набыцця і змянення грамадзянства дзіцяці вызначаюцца актамі заканадаўства Рэспублікі Беларусь, якія рэгулююць пытанні грамадзянства. Дзіця, якое нарадзілася, мае права належаць да якой-небудзь краіны.

Артыкул 8. Права на годны ўзровень жыцця

Кожнае дзіця мае права на ўзровень жыцця і ўмовы, неабходныя для паўнавартаснага фізічнага, разумовага і духоўнага развіцця. Дзяржаўныя органы праз сістэму сацыяльных і эканамічных мераў забяспечваюць стварэнне гэтых умоў. У дзяцей ёсць права мець усё неабходнае для нармальнага жыцця. Дзяржава павінна клапаціцца аб тым, каб дзеці не галадалі, мелі адзенне і жыллё, развіваліся фізічна і духоўна.

Артыкул 9. Права на недатыкальнасць асобы, абарону ад эксплуатацыі і насілля

Кожнае дзіця мае права на абарону сваёй асобы ад любых відаў эксплуатацыі і гвалту.

Дзяржава забяспечвае недатыкальнасць асобы дзіцяці, ажыццяўляе яго абарону ад усіх відаў эксплуатацыі, уключаючы сэксуальную, ад фізічнага і (або) псіхічнага гвалту, жорсткага, грубага або абразлівага абыходжання, сэксуальных дамаганняў, у тым ліку з боку бацькоў або асоб, якія іх замяняюць, і сваякоў. , ад уцягвання ў злачынную дзейнасць, далучэння да спіртных напояў, немедыцынскага ўжывання наркатычных, таксічных, псіхатропных і іншых моцнадзейных, адурманьваючых рэчываў, прымусу да занятку прастытуцыяй, жабраваннем, азартнымі гульнямі або здзяйснення дзеянняў, звязаных з вырабам матэрыялаў або прадметаў парнаграфічнага характару.

Асобы, якім стала вядома аб фактах жорсткага абыходжання, фізічнага і (або) псіхічнага гвалту ў дачыненні да дзіцяці, якія ўяўляюць пагрозу яго здароўю і развіццю, абавязаны неадкладна паведаміць аб гэтым у кампетэнтны дзяржаўны орган. Ніхто не мае права жорстка абыходзіцца з дзіцем, абражаць яго, прымушаць займацца непасільнай працай, а таксама жабраваць, гуляць у азартныя гульні, піць алкагольныя напоі, прымаць розныя шкодныя рэчывы. Дзяржава сочыць за тым, каб усе навакольныя, у тым ліку бацькі, сваякі, а таксама знаёмыя і незнаёмыя людзі не шкодзілі дзецям.

Калі ж з дзіцем здараецца бяда і яму пагражае небяспека, то ўсе, хто пра гэта даведаўся, павінны адразу ж паведаміць у патрэбныя органы.

Артыкул 10. Права на вызначэнне стаўлення да рэлігіі

Кожнае дзіця мае права самастойна вызначаць сваё стаўленне да рэлігіі, вызнаваць любую рэлігію ці не вызнаваць ніякай.

Дзяржава не можа ўмешвацца ў выхаванне дзіцяці, заснаванае на пэўным рэлігійным светапоглядзе бацькоў або асоб, якія іх замяняюць, і звязаныя з гэтым пры ўдзеле дзіцяці здзяйсненне за межамі навучальных устаноў рэлігійных абрадаў, захаванне традыцый, за выключэннем выпадкаў, калі заахвочванне да рэлігійных дзеянняў непасрэдна пагражае жыццю і здароўю дзіцяці, парушае яго законныя правы.

У адносінах да дзіцяці, якое не дасягнула пятнаццаці гадоў, рэлігійныя абрады адпраўляюцца са згоды бацькоў або асоб, якія іх замяняюць. Дзеці могуць выбіраць, верыць ім у Бога ці не, а калі верыць, то ў якога.

Артыкул 11. Права на атрыманне, захоўванне і распаўсюджванне інфармацыі, свабоднае выказванне думкі

Кожнае дзіця мае права на атрыманне, захоўванне і распаўсюджванне інфармацыі, свабоду меркаванняў, перакананняў і іх свабоднае выказванне.

Кожнае дзіця, здольнае фармуляваць свае погляды, мае права свабодна іх выказваць па ўсіх пытаннях, якія яго закранаюць, прычым поглядам дзіцяці надаецца належная ўвага ў адпаведнасці з яго ўзростам. У прыватнасці, дзіцяці прадастаўляецца магчымасць непасрэдна або праз прадстаўніка або адпаведны орган быць заслуханым у ходзе любога судовага або адміністрацыйнага разбору, які закранае яго, у парадку, прадугледжаным заканадаўствам Рэспублікі Беларусь.

Абмежаванне правоў і свабод дзіцяці дапускаецца толькі ў выпадках, прадугледжаных законам, у інтарэсах нацыянальнай бяспекі, грамадскага парадку, аховы маральнасці, здароўя насельніцтва, правоў і свабод іншых асоб. Кожнае дзіця мае права даведвацца навіны аб навакольным жыцці і свабодна выказваць сваё меркаванне аб тым, што адбываецца ў свеце, у краіне ці недзе побач.

Пры гэтым дзеці павінны памятаць, што яны не адны ў гэтым свеце, таму нельга прыносіць шкоду іншым людзям ці сваёй краіне.

Артыкул 12. Права на бясплатны праезд

Дзеці ва ўзросце да сямі гадоў маюць права на бясплатны праезд у гарадскім пасажырскім транспарце агульнага карыстання (акрамя таксі), а таксама на аўтамабільным і чыгуначным транспарце агульнага карыстання прыгарадных зносін. Калі дзіцяці яшчэ не споўнілася 7 гадоў, то яно можа бясплатна ездзіць у гарадскім і прыгарадным транспарце.

Артыкул 13. Абарона дзіцем сваіх правоў і інтарэсаў

Дзіця ва ўзросце чатырнаццаці гадоў і старэй мае права на атрыманне юрыдычнай дапамогі для ажыццяўлення і абароны сваіх правоў і свабод, у тым ліку права карыстацца ў любы момант дапамогай адвакатаў і іншых сваіх прадстаўнікоў у судзе, іншых дзяржаўных органах, іншых арганізацыях і ў адносінах са службовымі. асобамі і грамадзянамі без згоды бацькоў або асоб, якія іх замяняюць.

У выпадках, прадугледжаных заканадаўствам Рэспублікі Беларусь, юрыдычная дапамога аказваецца дзіцяці калегіямі адвакатаў бясплатна.

У выпадку парушэння правоў дзіцяці, якія вызначаны Канвенцыяй Арганізацыі Аб'яднаных Нацый аб правах дзіцяці 1989 года і іншымі актамі заканадаўства Рэспублікі Беларусь, дзіця мае права звяртацца з заявамі ў органы апекі і папячыцельства, пракуратуру, а пасля дасягнення чатырнаццаці гадоў - у суд з заявай аб абароне. сваіх правоў і інтарэсаў, а таксама ажыццяўляць абарону правоў і інтарэсаў праз сваіх законных прадстаўнікоў. Пачынаючы з 14 гадоў, падлеткі маюць права самастойна, без удзелу дарослых, звяртацца па дапамогу да юрыстаў для абароны сваіх інтарэсаў.

Артыкул 14. Абавязкі дзіцяці

Дзіця абавязана выконваць законы дзяржавы, клапаціцца аб бацьках, паважаць правы і інтарэсы іншых грамадзян, традыцыі і культурныя каштоўнасці беларускага народа, іншых нацый і народнасцей, авалодваць ведамі і рыхтавацца да самастойнай працоўнай дзейнасці, беражліва ставіцца да навакольнага асяроддзя, усіх відаў уласнасці. Калі дзіця хоча, каб яго правы паважаліся, то яно павінна выконваць гэты Закон і ўсе іншыя, лічыцца з дзяржавай і грамадствам, слухаць бацькоў і быць да іх уважлівым, жыць у свеце і сяброўстве з навакольнымі, берагчы прыроду, жывёл і расліны, а таксама усё, што зроблена рукамі чалавека і на карысць яму.

Кіраўнік 2. Дзіця і сям'я

Глава 2. Дзіця і сям'я Артыкул 15. Права на пражыванне ў сям'і

Кожнае дзіця мае права жыць у сям'і, ведаць абодвух сваіх бацькоў, права на іх клопат, сумеснае з імі пражыванне, за выключэннем выпадкаў, калі разлучэнне з адным або абодвума бацькамі неабходна ў інтарэсах дзіцяці.

Права выбару аднаго з бацькоў для сумеснага пражывання даецца дзіцяці пасля дасягнення ім дзесяці гадоў. У кожнага дзіцяці павінна быць сям'я, бацькі, з якімі яно разам жыве, якія яго любяць, разумеюць, клапоцяцца пра яго. Вельмі рэдка здараецца, што бацькі прыносяць шкоду свайму дзіцяці, і тады дзяржаве даводзіцца забіраць дзіця ў бацькоў. Ці ж бацькі разыходзяцца, тады дзіця вымушанае жыць з адным з іх — з кім, яно можа выбіраць само, пачынаючы з дзесяці гадоў.

Артыкул 16. Правы дзіцяці, якое пражывае асобна ад бацькоў

Дзіця, якое пражывае асобна ад аднаго або абодвух бацькоў у Рэспубліцы Беларусь або іншай дзяржаве, мае права на падтрыманне рэгулярных асабістых адносін і прамых кантактаў з бацькамі, іншымі сваякамі, за выключэннем выпадкаў, калі такія зносіны не адпавядаюць інтарэсам дзіцяці. Калі абставіны склаліся так, што дзіця жыве асобна ад бацькоў, то яно можа сустракацца з імі, няхай нават яны жывуць за мяжой. Галоўнае, каб ад гэтага не было шкоды для дзіцяці.

Артыкул 17. Адказнасць сям'і за дзіця

Бацькі або асобы, якія іх замяняюць, павінны ствараць неабходныя ўмовы для паўнацэннага развіцця, выхавання, адукацыі, умацавання здароўя дзіцяці і падрыхтоўкі яго да самастойнага жыцця ў сям'і і грамадстве.

Пры змяшчэнні дзіцяці ў дзіцячыя інтэрнатныя ўстановы на дзяржаўнае забеспячэнне, а таксама ў апякунскую, прыёмную сям'ю з кожнага з бацькоў спаганяюцца сродкі на ўтрыманне дзяцей у парадку і памерах, устаноўленых заканадаўствам Рэспублікі Беларусь.

Парушэнне правоў і ўшчамленне інтарэсаў дзіцяці бацькамі або асобамі, на ўтрыманні якіх яно знаходзіцца, цягне адказнасць, прадугледжаную заканадаўствам Рэспублікі Беларусь.

У выпадках, вызначаных заканадаўствам Рэспублікі Беларусь, бацькі ці асобы, якія іх замяняюць, нясуць адказнасць за парушэнне дзецьмі заканадаўства Рэспублікі Беларусь. Бацькі адказваюць за тое, каб дзеці раслі здаровымі, выхаванымі і ў іх былі нармальныя ўмовы для жыцця, вучобы. Калі бацькі парушаюць правы дзяцей, не выконваюць свае абавязкі, то дзяцей перадаюць прыёмным бацькам ці ў дамы дзіцяці, дзіцячыя дамы, школы-інтэрнаты, а родныя бацькі плацяць за іх харчаванне, адзенне і інш.

Але калі самі дзеці парушаюць правы іншых людзей, то адказваць зноў даводзіцца бацькам.

Артыкул 18. Права на жыллё

Кожнае дзіця мае права на жыллё. Рэалізацыя гэтага права ажыццяўляецца ў парадку, устаноўленым жыллёвым заканадаўствам Рэспублікі Беларусь. Кожнае дзіця мае права на жыллё. Падрабязна аб гэтым гаворыцца ў іншых законах нашай краіны.

Артыкул 19. Права на маёмасць

Кожнае дзіця мае права самастойна карыстацца, валодаць і распараджацца сваёй маёмасцю, у тым ліку здзяйсняць здзелкі, на ўмовах і ў парадку, вызначаных заканадаўствам Рэспублікі Беларусь.

Дзіця незалежна ад месца пражывання ў адпаведнасці з заканадаўствам Рэспублікі Беларусь мае права на атрыманне ў спадчыну маёмасці бацькоў у выпадку іх смерці або аб'яўлення іх рашэннем суда памерлымі.

У выпадку прызнання бацькоў або аднаго з іх рашэннем суда без вестак адсутнымі дзіця мае права на ўтрыманне за кошт іх маёмасці ў адпаведнасці з заканадаўствам Рэспублікі Беларусь. Пасля смерці бацькоў іх маёмасць застаецца дзецям. Калі ж бацькі ненадоўга знікаюць, то дзеці могуць жыць на астатнія ад іх грошы ці сродкі ад продажу маёмасці.

Артыкул 20. Права на імя

Кожнае дзіця мае права на імя. Права і абавязак вызначаць уласнае імя дзіцяці належаць бацькам. Змяненне ўласнага імя ажыццяўляецца ў адпаведнасці з заканадаўствам Рэспублікі Беларусь. Кожнаму дзіцяці патрэбнае імя, якое яму выбіраюць бацькі.

Артыкул 21. Сацыяльная абарона сям'і дзяржавай

З мэтай паўнацэннага ўтрымання і выхавання дзіцяці ў сям'і дзяржава ўстанаўлівае неабходны ўзровень матэрыяльнай падтрымкі ў выглядзе дзяржаўных дапамог, гарантуе права на карыстанне дзіцячымі дашкольнымі ўстановамі і прадастаўляе льготы ў адпаведнасці з заканадаўствам Рэспублікі Беларусь. Дзяржава клапоціцца аб тым, каб бацькі маглі стварыць дзецям нармальныя ўмовы для жыцця, дзяржава выплачвае бацькам розныя дапаможнікі: пасля нараджэння дзіцяці, на штомесячныя расходы, адкрывае дзіцячыя сады і яслі.

Кіраўнік 3. Дзіця і грамадства

Артыкул 22. Далучэнне да нацыянальнай і сусветнай культуры. Права на абарону ад інфармацыі, прапаганды, агітацыі, якія наносяць шкоду здароўю, маральнаму і духоўнаму развіццю дзіцяці

Дзяржава забяспечвае дзецям магчымасць далучэння да гісторыі, традыцый і духоўных каштоўнасцей народа Рэспублікі Беларусь і дасягненняў сусветнай культуры. З гэтай мэтай заахвочваецца стварэнне дзяржаўных і грамадскіх арганізацый для развіцця здольнасцей дзяцей да навукі і творчасці, ажыццяўляюцца выпуск кіна- і відэафільмаў, тэле- і радыёперадач, выданне дзіцячых газет, часопісаў і кніг, забяспечваецца іх даступнасць.

Дзіця мае права на абарону ад інфармацыі, прапаганды і агітацыі, якія наносяць шкоду яго здароўю, маральнаму і духоўнаму развіццю. Парадак рэалізацыі гэтага права вызначаецца згодна з заканадаўствам Рэспублікі Беларусь. Дзеля таго, каб дзеці раслі адукаванымі і культурнымі, дзяржава адкрывае розныя ўстановы, дзе з'яўляюцца і развіваюцца розныя здольнасці дзяцей. Выпускаюцца дзіцячыя кнігі, газеты, кіна- і відэафільмы, тэле- і радыё-перадачы, якія не павінны быць вельмі дарагімі. Нельга паказваць дзецям такія перадачы, відовішчы, выпускаць кнігі, якія могуць прынесці шкоду, падштурхнуць падлеткаў да злачынстваў.

Артыкул 23. Права на адукацыю

Кожнае дзіця мае права на атрыманне бясплатнай адукацыі, у тым ліку на роднай мове, выбар навучальнай установы ў адпаведнасці з актамі заканадаўства Рэспублікі Беларусь.

Дзяржава заахвочвае развіццё таленту і павышэнне адукацыі. Усе дзеці без выключэння павінны вучыцца, прычым яны могуць выбіраць, у якой школе і на якой мове навучацца.

На таленавітых і здольных дзяцей звяртаюць адмысловую ўвагу.

Артыкул 24. Права на працу

Дзіця мае права на атрыманне прафесіі, удзел у самастойнай працоўнай дзейнасці ў адпаведнасці з яго ўзростам, станам здароўя і прафесійнай падрыхтоўкай.

Па дасягненні шаснаццаці гадоў непаўналетнія маюць права на самастойную працоўную дзейнасць. З пісьмовай згоды аднаго з бацькоў або асоб, якія іх замяняюць, працоўны дагавор можа быць заключаны з непаўналетнім, які дасягнуў чатырнаццаці гадоў, на ўмовах і ў парадку, устаноўленых заканадаўствам Рэспублікі Беларусь.

Дзяржава заахвочвае арганізацыі, якія выдзяляюць працоўныя месцы для асоб маладзейшых за васемнаццаць гадоў.

Забараняецца прымяненне працы дзіцяці на цяжкіх работах і работах са шкоднымі або небяспечнымі ўмовамі працы, падземных і горных работах, а таксама на іншых работах, шкодных для яго здароўя і развіцця або якія наносяць урон наведвальнасці агульнаадукацыйнай школы. Пералік такіх работ вызначаецца Урадам Рэспублікі Беларусь або ўпаўнаважаным ім органам у адпаведнасці з заканадаўствам Рэспублікі Беларусь. У дзяцей ёсць права атрымаць выбраную прафесію, а да гэтага яны могуць працаваць, калі толькі работа не шкодзіць здароўю і не перашкаджае вучыцца.

Калі дзіцяці споўніцца 14 гадоў, ён можа паступіць на працу, калі нехта з бацькоў дасць свайму сыну ці дачцэ дазвол на гэта. З 16-ці гадоў дзеці маюць права самастойна вырашаць пытанне, дзе ім працаваць. Каб дапамагчы дзецям у пошуку працы, арганізуецца спецыяльныя службы занятасці падлеткаў. Акрамя таго, дзяржава ўсяляк падтрымлівае тыя фабрыкі, заводы і іншыя прадпрыемствы, якія прымаюць на працу непаўналетніх. Галоўнае, каб гэтая праца не была шкоднай для здароўя і не замінала скончыць школу.

Артыкул 25. Права на адпачынак

Кожнае дзіця мае права на адпачынак і выбар пазашкольных заняткаў у адпаведнасці са сваімі інтарэсамі і здольнасцямі. Дзяржава стварае шырокую сетку спецыяльных пазашкольных арганізацый, дзіцячых і юнацкіх спартыўных збудаванняў, пляцовак, стадыёнаў, клубаў і іншых месцаў адпачынку і ўмацавання здароўя, устанаўлівае льготны парадак карыстання культурна-асветніцкімі і спартыўна-аздараўленчымі арганізацыямі.

Дзеянні, накіраваныя на пагаршэнне або скарачэнне матэрыяльнай базы, якая забяспечвае арганізацыю адпачынку дзяцей, падлягаюць узгадненню з адпаведнымі мясцовымі выканаўчымі і распарадчымі органамі. Усе дзеці маюць права выбіраць, дзе і як ім адпачываць, у якія кружкі хадзіць пасля заняткаў у школе. Дзяржава клапоціцца аб тым, каб гэта было не вельмі дорага для дзяцей і іх бацькоў.

Закрыць якое-небудзь месца адпачынку дзяцей можна толькі з дазволу органаў улады.

Артыкул 26. Права на свабоду аб'яднанняў

Дзеці маюць права аб'ядноўвацца ў самастойныя дзіцячыя і маладзёжныя грамадскія аб'яднанні пры ўмове, што дзейнасць гэтых аб'яднанняў не супярэчыць Канстытуцыі і заканадаўству Рэспублікі Беларусь, не парушае грамадскі парадак і бяспеку дзяржавы, не наносіць шкоды здароўю і маральнасці насельніцтва, не ўшчамляе правоў і інтарэсаў іншых асоб.

Дзяржава аказвае дзіцячым і маладзёжным грамадскім аб'яднанням матэрыяльную і іншую дапамогу. У дзяцей ёсць права аб'ядноўвацца і ствараць свае арганізацыі. Але яны павінны памятаць, што пры гэтым нельга парушаць законы сваёй краіны і трэба паважаць іншых людзей, не абражаць іх сваімі ўчынкамі.

Усе дзіцячыя арганізацыі карыстаюцца падтрымкай дзяржавы.

Артыкул 27. Права на абарону гонару і годнасці

Кожнае дзіця мае права на абарону яго гонару і годнасці, якія ахоўваюцца Канстытуцыяй Рэспублікі Беларусь.

Дысцыпліна і парадак у навучальна-выхаваўчых установах падтрымліваюцца метадамі, якія грунтуюцца на пачуццях узаемнай павагі і справядлівасці і выключаюць прыніжэнне.

Замах на гонар і годнасць дзіцяці з боку асоб, абавязаных па родзе сваёй дзейнасці ажыццяўляць выхаваўчыя і навучальныя функцыі, цягне адказнасць, прадугледжаную заканадаўствам Рэспублікі Беларусь. Усе дзеці вартыя павагі і павінны вучыцца жыць у свеце і сяброўстве з усімі людзьмі.

Гэта адносіцца і да школы, дзе вельмі важныя дысцыпліна і парадак, а яны залежаць ад справядлівага стаўлення адзін да аднаго настаўнікаў і вучняў, іх узаемнай павагі.

Калі хтосьці, у тым ліку педагог, абразіць дзіця, то яму давядзецца адказваць па законе.

Артыкул 28. Права на абарону ад незаконнага ўмяшання ў асабістае жыццё, ад замаху на таямніцу карэспандэнцыі

Кожнае дзіця мае права на абарону ад незаконнага ўмяшання ў яго асабістае жыццё, у тым ліку ад замаху на таямніцу яго карэспандэнцыі, тэлефонных і іншых паведамленняў. У кожнага дзіцяці ёсць права не паказваць нікому свае лісты, не расказваць староннім пра тэлефонныя размовы і іншыя асабістыя справы.

Кіраўнік 4. Дзіця ў неспрыяльных умовах і экстрэмальных сітуацыях

Кіраўнік 4. Дзіця ў неспрыяльных умовах

і экстрэмальных сітуацыях Артыкул 29. Абарона правоў дзіцяці, якое засталося без апекі бацькоў

Дзіця, якое засталося без апекі бацькоў, мае права на асаблівы клопат з боку дзяржавы.

Органы апекі і папячыцельства павінны прымаць усе неабходныя меры па ўладкаванню дзіцяці, якое засталося без апекі бацькоў, на выхаванне ў сям'ю (на ўсынаўленне (удачарэнне), пад апеку, папячыцельства, у прыёмную сям'ю). Дзяржава аказвае матэрыяльную падтрымку такім сем'ям у адпаведнасці з заканадаўствам Рэспублікі Беларусь.

Пры немагчымасці перадачы дзіцяці, якое засталося без апекі бацькоў, на ўсынаўленне (удачарэнне) грамадзянам Рэспублікі Беларусь або на ўсынаўленне (удачарэнне) яго сваякам дапускаецца яго ўсынаўленне (удачарэнне), устанаўленне апекі (папячыцельства) у інтарэсах дзіцяці грамадзянамі іншай дзяржавы ў парадку, устаноўленым заканадаўствам Рэспублікі. Беларусь. У гэтым выпадку за дзiцем захоўваюцца правы на грамадзянства, маёмасць, жыллё ў адпаведнасцi з заканадаўствам Рэспублiкi Беларусь.

Не дапускаецца атрыманне неапраўданых фінансавых выгад з прычыны ўсынаўлення (удачарэння) або апякунства (папячыцельства).

У інтарэсах дзіцяці ацэнка яго здароўя, умоў пражывання ў сям'і ўсынавіцеля, апекуна (папячыцеля) ажыццяўляецца органамі апекі і папячыцельства строга канфідэнцыйна.

Дзіця, якое дасягнула чатырнаццаці гадоў, мае права жыць самастойна пры наяўнасці ўмоў для пражывання, матэрыяльнай падтрымкі дзяржавы і ажыццяўлення кантролю з боку органаў апекі і папячыцельства. З асаблівай увагай дзяржава адносіцца да дзяцей, якія засталіся без бацькоў. Работнікі дзяржаўных органаў улады імкнуцца ўладкаваць іх у іншую сям'ю, у гэтым выпадку прыёмным бацькам выплачваюцца грошы на харчаванне, адзенне і іншыя рэчы для дзяцей. Калі не знаходзяцца прыёмныя бацькі ў нашай краіне, то дзіця могуць усынавіць людзі з-за мяжы, але і тады дзіця застаецца грамадзянінам Беларусі, атрымлівае жыллё, маёмасць і іншую спадчыну, што засталося пасля бацькоў.

Калі дзіцяці ўжо споўнілася 15 гадоў, ёсць жыллё і жаданне жыць самастойна, то яно можа гэта зрабіць, але ўсё роўна работнікі органаў аховы дзяцінства будуць правяраць, ці ўсё ў яго ў парадку.

Артыкул 30. Утрыманне і выхаванне дзяцей у дзіцячых інтэрнатных установах

Дзіця, якое засталося без апекі бацькоў, пры немагчымасці перадаць яго на выхаванне ў сям'ю вызначаецца ў дзяржаўныя і недзяржаўныя дзіцячыя інтэрнатныя ўстановы на патранатнае выхаванне.

У мэтах паўнацэннага фізічнага, інтэлектуальнага і духоўнага развіцця, падрыхтоўкі да самастойнага жыцця дзецям - выхаванцам інтэрнатнай установы любога тыпу ствараюцца ўсе неабходныя ўмовы, набліжаныя да сямейных, забяспечваецца захаванне іх роднай мовы, культуры, нацыянальных звычаяў і традыцый.

Пенсіі, дапаможнікі, іншыя сацыяльныя выплаты і іншыя бягучыя паступленні пералічваюцца на асабісты рахунак дзіцяці - выхаванца інтэрнатнай установы. Парадак распараджэння імі, а таксама маёмасцю падапечнага вызначаецца заканадаўствам Рэспублікі Беларусь.

Работнікі дзіцячых інтэрнатных устаноў, якія ўчынілі антыпедагагічныя або амаральныя дзеянні ў адносінах да выхаванцаў, падлягаюць звальненню з гэтых устаноў у парадку, вызначаным заканадаўствам Рэспублікі Беларусь.

Абарона правоў і інтарэсаў выпускнікоў дзіцячых інтэрнатных устаноў, якія знаходзіліся на поўным дзяржаўным забеспячэнні, прадастаўленне ім у нечарговым парадку жылля, выдача ўстаноўленага матэрыяльнага забеспячэння, страхаванне, працаўладкаванне ўскладаюцца на адміністрацыю гэтых устаноў і мясцовыя выканаўчыя і распарадчыя органы. Калі для дзіцяці, якое засталося без бацькоў, не знайшлі сям'ю, то яно паступае ў дзіцячы дом або інтэрнат, дзе пра яго клапоціцца дзяржава. Дзіцяці адкрываюць рахунак у банку, куды кладуць пенсію за бацькоў і іншыя грошы, калі яны з'яўляюцца.

У інтэрнатах і дзіцячых дамах стараюцца рабіць усё, каб дзеці адчувалі сябе як дома, не забылі родную мову, сваю нацыянальнасць, звычаі, увогуле культуру.

Калі нехта з работнікаў дзіцячага дома або інтэрната несправядліва пакрыўдзіць дзіця, то адказвае за гэта па законе.

Аб уладкаванні на працу, атрыманні без чаргі жылля, дапаможнікаў і іншых правах выпускнікоў дзіцячых дамоў і школ-інтэрнатаў клапоцяцца работнікі гэтых устаноў і дзяржаўных органаў улады.

Артыкул 31. Правы дзяцей-інвалідаў і дзяцей з асаблівасцямі псіхафізічнага развіцця

Дзяржава гарантуе дзецям-інвалідам, дзецям з асаблівасцямі псіхафізічнага развіцця бясплатную спецыялізаваную медыцынскую, дэфекталагічную і псіхалагічную дапамогу, выбар імі і іх бацькамі навучальнай установы, атрыманне базавай і прафесійнай адукацыі, працаўладкаванне ў адпаведнасці з іх магчымасцямі, сацыяльную рэабілітацыю, паўнацэннае жыццё ва ўмовах, якія забяспечваюць іх годнасць, якія садзейнічаюць актыўнаму ўключэнню ў жыццё грамадства. Дзеці, у якіх ёсць фізічныя або іншыя недахопы, маюць права на асаблівую клопат. Іх бясплатна лечаць, яны могуць вучыцца ў той школе, якую абяруць самі з дапамогай бацькоў. Ім дапамагаюць атрымаць прафесію і ўладкавацца на працу, якая ім па сілах, і ўвогуле адчуваць сябе паўнапраўнымі людзьмі ў грамадстве.

Артыкул 32. Правы дзяцей, якія пацярпелі ад стыхійных бедстваў, аварый і катастроф

Дзецям, якія апынуліся ў экстрэмальных сітуацыях (стыхійныя бедствы, аварыі, катастрофы, забруджанасць навакольнага асяроддзя як следства аварый на атамных электрастанцыях, прамысловых прадпрыемствах і інш.), дзяржава аказвае тэрміновую бязвыплатную дапамогу, прымае неадкладныя меры па адсяленні іх з зоны небяспекі. з сям'ёй аказвае неабходную медыцынскую дапамогу, у тым ліку і ў іншых дзяржавах. Дзяржава асабліва клапоціцца пра дзяцей, якія жылі ў месцах, дзе адбыліся аварыі, землятрусы, паводкі і інш. Гэтых дзяцей перавозяць у бяспечныя месцы, шукаюць іх бацькоў, лечаць, часам за мяжой і аказваюць любую дапамогу, якая патрэбна.

Артыкул 33. Забарона ўдзелу дзяцей у ваенных дзеяннях

Прыцягненне дзяцей да ўдзелу ў ваенных дзеяннях, узброеных канфліктах, прапаганда сярод дзяцей вайны і насілля, стварэнне дзіцячых ваенізаваных фарміраванняў забараняюцца.

Заклік асоб на тэрміновую ваенную службу ва Узброеныя Сілы і іншыя воінскія фарміраванні Рэспублікі Беларусь праводзіцца пасля дасягнення імі васемнаццаці гадоў. Прыняцце асоб, якія не дасягнулі васемнаццаці гадоў, на ваенную службу ў якасці курсантаў ваенна-навучальных устаноў, на вучобу ў якасці сувораўцаў, выхаванцаў ваенных аркестраў рэгулюецца заканадаўствам Рэспублікі Беларусь. Ні ў якім разе нельга ўцягваць дзяцей у вайну, даваць ім зброю, распісваць бітвы як прывабную справу, збіраць у групы дзяцей для ўдзелу ў ваенізаваных гульнях.

У войска бяруць тых, каму ўжо споўнілася 18 гадоў, а ў ваенныя вучылішчы прымаюць дзяцей, калі гэта дазволена спецыяльнымі правіламі гэтых устаноў.

Артыкул 34. Правы дзяцей-уцекачоў

Дзеці-ўцекачы, якія страцілі жыллё і асабістую маёмасць у выніку ваенных дзеянняў, узброеных канфліктаў на нацыянальнай або іншай глебе, маюць права на абарону сваіх інтарэсаў.

Мясцовыя выканаўчыя і распарадчыя органы па месцы знаходжання дзіцяці прымаюць меры для вышуку бацькоў або сваякоў, аказваюць матэрыяльную, медыцынскую і іншую дапамогу, пры неабходнасці вызначаюць яго ў лячэбна-прафілактычную, дзіцячую інтэрнатную, іншую навучальна-выхаваўчую ўстанову. Пра дзяцей, якія ўцяклі ад вайны ў іншыя месцы, клапоцяцца там работнікі органаў улады. Гэтыя людзі шукаюць родных дзіцяці, а яго самога бясплатна лечаць, дапамагаюць з харчаваннем і адзеннем, а калі родных не знойдуць, то дзіця ўладкоўваюць у дзіцячы дом або школу-інтэрнат.

Артыкул 35. Абарона правоў дзіцяці пры прыцягненні яго да адказнасці

Права на асабістую свабоду дзіцяці ахоўваецца законам. Гарантыі абароны правоў непаўналетніх пры прыцягненні іх да адказнасці, затрыманні, арышце ўстанаўліваюцца заканадаўствам Рэспублікі Беларусь. Асабістая свабода дзяцей строга ахоўваецца, таму змясціць дзіця ў месцы зняволення можна толькі ў крайніх выпадках, якія прапісаны ў законах нашай краіны.

Артыкул 36. Захаванне правоў дзіцяці ў спецыяльных выхаваўчых установах

Накіраванне дзіцяці ў спецыяльную навучальна-выхаваўчую або лячэбна-выхаваўчую ўстанову праводзіцца толькі судом на ўмовах і ў парадку, устаноўленых заканадаўствам Рэспублікі Беларусь.

Дзіця, якое знаходзіцца ў спецыяльнай навучальна-выхаваўчай або лячэбна-выхаваўчай установе, мае права на гуманны зварот, ахову здароўя, атрыманне базавай адукацыі і прафесійнай падрыхтоўкі, спаткання з бацькамі, сваякамі і іншымі асобамі, водпуск, перапіску.

Абавязковай мэтай утрымання непаўналетніх у спецыяльных вучэбна-выхаваўчых або лячэбна-выхаваўчых установах з'яўляецца перавыхаванне і вяртанне іх да нармальных умоў жыцця і працы. Калі дзіця здзейсніла злачынства, то камісія па справах непаўналетніх можа звярнуцца ў суд, а той — накіраваць дзіця ў спецыяльную выхаваўчую ўстанову. Гэта можа быць школа ці вучылішча з стражэйшай дысцыплінай ці рэжымам, чым звычайная, але і тамака з дзіцем павінны звяртацца паважліва: вучыць, дапамагаць атрымаць прафесію, калі трэба лячыць. Дзіця можа перапісвацца з роднымі і знаёмымі, бачыцца з імі, калі яго наведваюць, і самому прыязджаць у водпуск. Усё гэта робіцца для карысці дзіцяці, каб яно перавыхавалася і вярнулася ў нармальнае жыццё.

Артыкул 37. Абарона дзіцяці ад гвалтоўнага перамяшчэння

Дзяржава прымае меры супраць незаконнага перамяшчэння і невяртання дзяцей з-за мяжы, іх выкрадання, гандлю дзецьмі ў любых мэтах і форме ў адпаведнасці з заканадаўствам Рэспублікі Беларусь і нормамі міжнароднага права. Дзяржава сочыць за тым, каб дзяцей не выкрадалі, не прадавалі ў нашай краіне ці за мяжу, каб іх не перавозілі незаконна ў іншыя мясцовасці, каб дзеці своечасова вярталіся з замежных паездак пасля лячэння ці адпачынку.